पोटॅशियम हे शरीरातील इलेक्ट्रोलाइट खनिज आहे आणि त्यातील जवळजवळ ९८% पेशींच्या आत असते. पेशींच्या बाहेर पोटॅशियमच्या पातळीत होणारे छोटे बदल स्नायू, हृदय आणि मज्जातंतूंवर गंभीर परिणाम करू शकतात.

पोटॅशियम अनेक शारीरिक कार्ये राखण्यासाठी महत्त्वाचे आहे. स्नायूंना आकुंचन होण्यासाठी त्याची गरज असते आणि हृदयाच्या स्नायूंना योग्यरित्या ठोकण्यासाठी आणि रक्तदाब नियंत्रित करण्यासाठी पोटॅशियमची आवश्यकता असते.

पोटॅशियम शिल्लक नियंत्रित करण्यासाठी आणि मूत्राद्वारे ते काढून टाकण्यासाठी जबाबदार मुख्य अवयव मूत्रपिंड आहे, आणि जेव्हा एखाद्या व्यक्तीमध्ये पोटॅशियमची कमतरता असते, कारण सेल्युलर प्रक्रिया बिघडल्या जातात, तेव्हा ते तुम्हाला कमजोर आणि कमकुवत वाटेल.

पोटॅशियमची कमतरता, म्हणजेच जेव्हा या खनिजाची पातळी कमी असते तेव्हा त्याला हायपोकॅलेमिया म्हणतात आणि बुलिमिया, एनोरेक्सिया नर्वोसा, मद्यपी, एड्सचे रुग्ण किंवा ज्यांची बॅरिएट्रिक शस्त्रक्रिया झाली आहे अशा खाण्याच्या विकारांनी ग्रस्त लोक. हायपोक्लेमियाने ग्रस्त असलेल्या इतरांपेक्षा जास्त घटना.

एखाद्या व्यक्तीमध्ये पोटॅशियमची सामान्य पातळी 3.6-5.0 mEq/L असते. mEq/L मोजमाप हे प्रति लिटर रक्तातील मिलिक्वॅलेंट्सचे प्रतिनिधित्व करते आणि या खनिजाच्या पातळीचे मूल्यांकन करण्यासाठी वापरले जाणारे एकक माप आहे. पोटॅशियमची कमी पातळी 3.6mEq/L पेक्षा कमी मानली जाते.

पोटॅशियम इतके महत्त्वाचे का आहे?

पोटॅशियमहे एक महत्त्वपूर्ण खनिज आणि इलेक्ट्रोलाइट आहे. इलेक्ट्रोलाइट्स पेशींना आवश्यक विद्युत सिग्नल वाहून नेण्यास मदत करतात आणि अशा प्रकारे स्नायू आणि मज्जातंतूंचे कार्य, रक्तदाब आणि हायड्रेशन नियंत्रित करण्यास मदत करतात. ते खराब झालेले ऊतींचे पुनर्बांधणी करण्यास मदत करतात आणि पोटॅशियम देखील संपूर्ण शरीरात रक्त मारण्याच्या आणि पंप करण्याच्या हृदयाच्या क्षमतेमध्ये सामील आहे, तसेच रक्तदाब नियंत्रित करण्यात मदत करते आणि तुमच्या नसा आणि स्नायू योग्यरित्या कार्य करण्यासाठी जबाबदार असतात.

ओरेगॉन स्टेट युनिव्हर्सिटीच्या सूत्रांनुसार, "आधुनिक आहारातील पोटॅशियमची सापेक्ष कमतरता ऑस्टियोपोरोसिस, स्ट्रोक आणि मूत्रपिंड दगड यांसारख्या काही क्लिनिकल रोगांच्या पॅथॉलॉजीमध्ये भूमिका बजावू शकते.

पोटॅशियमच्या कमतरतेची लक्षणे सामान्यतः रक्त चाचण्यांद्वारे शोधली जातात जी एखाद्या आजारासारख्या दुसर्‍या कारणासाठी केल्या जातात, उदाहरणार्थ. तुमची तब्येत चांगली असल्‍यास, तुम्‍हाला सहसा हायपोक्लेमियाची लक्षणे जाणवत नाहीत, आणि पोटॅशियमची पातळी कमी असल्‍याने लोकांमध्ये वैयक्तिक लक्षणे दिसणे दुर्मिळ आहे.

पोटॅशियमच्या कमतरतेची लक्षणे

नुसार यूएस नॅशनल लायब्ररी ऑफ मेडिसिन आणि मेडलाइनप्लस मधील स्त्रोतांनुसार, पोटॅशियममधील एक लहान घट सहसा लक्षणे उद्भवत नाही किंवा ते सूक्ष्म असू शकतात, जसे की:

• फडफडण्याची भावना हृदय बाहेरलय;
• स्नायू कमजोर होणे किंवा उबळ;
• थकवा;
• मुंग्या येणे किंवा बधीरपणा;
• स्नायू खराब होणे.

अ पोटॅशियमच्या पातळीत मोठ्या प्रमाणात घट झाल्यामुळे हृदयाची असामान्य लय होऊ शकते, विशेषत: ज्यांना आधीच हृदयविकाराचा त्रास आहे अशा लोकांमध्ये आणि हृदय बंद पडण्यास कारणीभूत ठरू शकते.

पोटॅशियमच्या कमतरतेची कारणे

हायपोकॅलेमिया किंवा पोटॅशियमची कमतरता हॉस्पिटलमध्ये दाखल झालेल्या 21% रुग्णांमध्ये आणि सुमारे 2% ते 3% बाह्यरुग्णांमध्ये आढळते.

लघवीचे प्रमाण वाढवणारा पदार्थ आणि गॅस्ट्रोइंटेस्टाइनल नुकसान जसे की दीर्घकालीन जुलाबांचा गैरवापर ही हायपोक्लेमियाची सामान्य कारणे आहेत. रोग आणि इतर औषधे देखील पोटॅशियमची पातळी कमी करू शकतात, जसे की:

1. आतडे आणि पोटातून नुकसान

• एनिमा किंवा रेचकांचा जास्त वापर;
• इलियोस्टोमी ऑपरेशननंतर;
• अतिसार;
• उलट्या.

2. अन्न सेवन किंवा कुपोषण कमी

• एनोरेक्सिया;
• बुलिमिया;
• बॅरिएट्रिक शस्त्रक्रिया;
• मद्यपान.

३. मूत्रपिंडाचे नुकसान

विशिष्ट मुत्र विकार, जसे की रेनल ट्यूबलर ऍसिडोसिस, क्रॉनिक रेनल फेल्युअर आणि तीव्र अपयश.

4. ल्युकेमिया

5. मॅग्नेशियमची कमतरता

6. कुशिंग रोग, तसेच इतर अधिवृक्क रोग.

7. औषधांचे परिणाम

• औषधेदमा किंवा एम्फिसीमा (बीटा-एड्रेनर्जिक ऍगोनिस्ट औषधे जसे की स्टिरॉइड्स, ब्रॉन्कोडायलेटर्स किंवा थियोफिलिन);
• अमिनोग्लायकोसाइड्स (अँटीबायोटिकचा प्रकार).

8. पोटॅशियम शिफ्ट

पेशींमधील हालचालींमुळे रक्तातील पोटॅशियमचे मोजलेले प्रमाण कमी होऊ शकते आणि हे इंसुलिनच्या वापरामुळे आणि अल्कोलोसिससारख्या विशिष्ट चयापचय स्थितीमुळे होऊ शकते.

अधिक पोटॅशियम कसे मिळवायचे यावरील टिपा

हार्वर्ड मेडिकल युनिव्हर्सिटीच्या हार्वर्ड हेल्थ पब्लिशिंग मासिकातील एका प्रकाशनानुसार, तुम्ही पोटॅशियम मिळवू शकता विविध फळे आणि भाज्यांद्वारे जे कमी कार्बोहायड्रेट (शर्करा) प्रदान करतात, उदाहरणार्थ, केळी (या खनिजाचे समृद्ध स्त्रोत म्हणून प्रसिद्ध) आणि संत्र्याचा रस. काही उदाहरणांमध्ये टोमॅटो, शतावरी आणि पालक सारख्या हिरव्या पालेभाज्या यांचा समावेश होतो.

केळी, जर्दाळू आणि खरबूज यांसारख्या पोटॅशियमचे प्रमाण जास्त असलेली फळे देखील कर्बोदकांमधे भरपूर असतात, तथापि, पोटॅशियम प्रदान करणारे आणि कमी कर्बोदके असलेली फळे आहेत, जसे की स्ट्रॉबेरी आणि नेक्टारिन.

दुग्धजन्य पदार्थ देखील पोटॅशियमचा चांगला स्रोत आहेत. उदाहरणार्थ, गोड न केलेले दही, मध्यम प्रमाणात कार्बोहायड्रेट देते आणि ग्रीक दही लोकप्रिय झाले आहे कारण त्यात कार्बोहायड्रेट्स कमी असतात परंतु ग्रीक दहीपेक्षा कमी पोटॅशियम असते.

काही मीठाच्या पर्यायांमध्ये मीठाचे क्लोराईड असते.सोडियम क्लोराईड ऐवजी पोटॅशियम. 1 ते 6 चमचे सर्व्हिंगमध्ये केळी किंवा कॅनटालूपएवढे पोटॅशियम असते आणि हे कर्बोदकांशिवाय पोटॅशियम बदलण्यास मदत करू शकते. फक्त ते जास्त न करण्याची काळजी घ्या आणि पोटॅशियमची पातळी खूप जास्त वाढवा, कारण ते देखील धोकादायक असू शकते.

मूत्रपिंडाची समस्या असलेल्या किंवा काही औषधे घेत असलेल्यांनी पोटॅशियम मीठाचा पर्याय टाळावा, त्यामुळे पोटॅशियमची पातळी वाढवण्याआधी तुमच्या डॉक्टरांशी बोला.

पोटॅशियम समृद्ध असलेले काही पदार्थ हे आहेत:

• बीट्स;
• बटाटे;
• काळे बीन्स;
• मीट;
• केळी;
• साल्मन ;
• गाजर;
• पालक;
• ब्रोकोली;
• खरबूज;
• ताजे टोमॅटो;
• संत्रा;
• दही;
• दूध.

पोटॅशियम पातळी मोजण्यासाठी चाचण्या

पोटॅशियम पातळी मोजण्यासाठी एक चाचणी असू शकते उच्च पोटॅशियम पातळीचे सर्वात सामान्य कारण असलेल्या मूत्रपिंडाच्या रोगाचे निदान किंवा निरीक्षण करण्यात मदत करण्यासाठी शिफारस केली जाते. उच्च रक्तदाब (उच्च रक्तदाब) सारख्या हृदयाशी संबंधित समस्या असलेल्या लोकांना देखील ही चाचणी केली जाऊ शकते.

पोटॅशियमची कमतरता आणि उच्च पातळी या दोन्ही गंभीर परिस्थिती आहेत ज्या घातक असू शकतात आणि त्यावर उपचार केले पाहिजेत.

तुम्हाला मधुमेह असेल आणि तुमच्या डॉक्टरांना वाटत असेल की तुम्हाला डायबेटिक केटोअॅसिडोसिस आहे, तुमच्या शरीरात इन्सुलिनच्या कमतरतेमुळे होणारी गुंतागुंतशरीरात, पोटॅशियमची कमतरता आहे की नाही हे पाहण्यासाठी तुम्हाला चाचणी करावी लागेल.

पोटॅशियमच्या कमतरतेवर उपचार

हायपोकॅलेमियाचे उपचार सहसा नुकसान नियंत्रण, बदली आणि नुकसान प्रतिबंध यावर केंद्रित असतात.

पहिली पायरी शोधणे आहे हायपोक्लेमिया कशामुळे होत आहे ते शोधून काढा आणि ते आधीच निराकरण झाले आहे याची खात्री करा, म्हणजे डॉक्टर व्यक्ती कोणती औषधे घेत आहे ते पाहतील, त्यांच्या तत्काळ वैद्यकीय इतिहासाची कल्पना घेईल आणि ते होण्यापासून काय प्रतिबंधित आहे ते ठरवेल. पोटॅशियम उत्पादन.

त्यानंतर डॉक्टरांनी हे नुकसान थांबवण्यासाठी पावले उचलणे आवश्यक आहे आणि हे उदाहरणार्थ, रुग्णाचा मधुमेह नियंत्रित करून किंवा लघवीचे प्रमाण वाढवणारा पदार्थ बदलून केले जाऊ शकते.

दुसरी पायरी म्हणजे पोटॅशियम पुन्हा भरणे. . सौम्य हायपोकॅलेमियाच्या बाबतीत, गहाळ पोटॅशियम बदलण्यासाठी तोंडी पूरक आहार पुरेसा असतो आणि 2.5,Eq/L पेक्षा कमी पातळीच्या प्रकरणांमध्ये सामान्यतः इंट्राव्हेनस पोटॅशियमने उपचार केले जातात, जे औषधाच्या दोन ते सहा डोसमध्ये बदलू शकतात. इंट्राव्हेनस पोटॅशियम मिळवणे खूप वेदनादायक असू शकते, म्हणून तुमचे डॉक्टर स्थानिक भूल देखील लिहून देऊ शकतात.

मॅग्नेशियम व्यतिरिक्त सीरम पोटॅशियम नियमितपणे तपासले पाहिजे, जे असंतुलित देखील असू शकते.

शेवटी, तुम्हाला भविष्यात होणारे नुकसान टाळण्यासाठी उपाय योजावे लागतील, ज्याचा अर्थ अन्न शिक्षण असू शकतोकिंवा तोटा पुन्हा होणार नाही याची खात्री करण्यासाठी औषधे.

अतिरिक्त स्रोत आणि संदर्भ:

• //www.aafp.org/afp/2015/0915/p487.html
• //www.mayoclinic.org/symptoms/low-potassium/basics/causes/sym-20050632
• //www.nhs.uk/conditions/potassium-test/

तुम्हाला कधी पोटॅशियमची कमतरता असल्याचे निदान झाले आहे का? डॉक्टरांनी उपचार कसे सुचवले होते? खाली टिप्पणी द्या!